Nhượng quyền là gì? Lợi ích kinh doanh & thủ tục pháp lý

Nhượng quyền là gì là câu hỏi được nhiều doanh nghiệp và nhà đầu tư quan tâm. Đây là mô hình cho phép nhân rộng thương hiệu, tối ưu nguồn lực và giảm thiểu rủi ro khi khởi nghiệp. Bài viết sẽ phân tích khái niệm, lợi ích và những thủ tục pháp lý cần thiết trong hoạt động nhượng quyền thương mại.

1. Nhượng quyền là gì?

Nhượng quyền thương mại (Franchise) là một mô hình kinh doanh mà trong đó một bên (gọi là bên nhượng quyền - Franchisor) cho phép một bên khác (gọi là bên nhận nhượng quyền - Franchisee) được sử dụng thương hiệu, tên thương mại, bí quyết kinh doanh, hệ thống vận hành, và các sản phẩm, dịch vụ của mình để kinh doanh trong một phạm vi lãnh thổ và thời gian nhất định.

Nói một cách đơn giản, nhượng quyền là hình thức "sao chép" một mô hình kinh doanh đã thành công và đã được chứng minh hiệu quả trên thị trường.

Có 4 loại hình nhượng quyền kinh doanh cơ bản:

• Nhượng quyền mô hình kinh doanh toàn diện
• Nhượng quyền mô hình kinh doanh không toàn diện
• Nhượng quyền có tham gia quản lý
• Nhượng quyền có tham gia đầu tư vốn

Nhượng quyền là mô hình kinh doanh đang được quan tâm hiện nay.

2. Lợi ích của mô hình nhượng quyền kinh doanh

Mô hình nhượng quyền mang lại nhiều lợi ích đáng kể cho cả hai bên tham gia.

2.1. Lợi ích của bên nhượng quyền

Bên sở hữu thương hiệu và mô hình kinh doanh sẽ nhận được những lợi ích sau:

• Mở rộng thị trường và tăng độ phủ thương hiệu nhanh chóng: Thay vì tự bỏ vốn đầu tư mở từng chi nhánh, bên nhượng quyền có thể phát triển hệ thống nhanh chóng thông qua nguồn vốn và nhân lực của các đối tác nhận quyền
• Tăng nguồn doanh thu và lợi nhuận: Bên nhượng quyền nhận được nguồn thu nhập ổn định từ phí nhượng quyền ban đầu và phí định kỳ (phí hoạt động, phí marketing) từ các cơ sở nhận quyền
• Giảm thiểu rủi ro và chi phí đầu tư: Gánh nặng về vốn đầu tư, chi phí vận hành, quản lý nhân sự tại mỗi điểm kinh doanh sẽ do bên nhận quyền chịu trách nhiệm
• Tăng cường sức mạnh thương hiệu: Với một hệ thống cửa hàng rộng khắp, độ nhận diện thương hiệu sẽ tăng lên đáng kể, tạo ra lợi thế cạnh tranh lớn trên thị trường
• Tận dụng được nguồn lực địa phương: Bên nhận quyền thường là người am hiểu thị trường, văn hóa và thói quen tiêu dùng tại địa phương, giúp cho việc kinh doanh hiệu quả và phù hợp hơn
• Tăng hiệu quả trong phân phối và marketing: Hệ thống càng lớn, chi phí cho các chiến dịch marketing và quảng cáo trên mỗi đơn vị sẽ càng giảm. Sức mạnh mua hàng của toàn hệ thống cũng lớn hơn, giúp đàm phán được giá tốt hơn từ các nhà cung cấp

Nhượng quyền mang lại nhiều lợi ích cho bên nhượng quyền.

2.2. Lợi ích của bên nhận nhượng quyền

Bên mua lại mô hình kinh doanh để tự vận hành sẽ nhận được những lợi ích sau:

• Giảm thiểu rủi ro khởi nghiệp: Thay vì phải xây dựng một doanh nghiệp từ con số không, bên nhận quyền được kinh doanh dựa trên một mô hình đã được kiểm chứng về sự thành công, có sẵn tệp khách hàng trung thành và thương hiệu đã có uy tín trên thị trường
• Sở hữu một thương hiệu mạnh: Được quyền sử dụng một thương hiệu đã nổi tiếng và được người tiêu dùng biết đến, giúp thu hút khách hàng dễ dàng hơn ngay từ khi bắt đầu
• Được hỗ trợ toàn diện từ bên nhượng quyền: Bên nhận quyền sẽ nhận được sự hỗ trợ đắc lực về nhiều mặt:
  • Đào tạo: Được đào tạo bài bản về sản phẩm, quy trình vận hành, quản lý nhân sự, bán hàng và chăm sóc khách hàng
  • Marketing và quảng cáo: Được hưởng lợi từ các chiến dịch marketing chung của toàn hệ thống
  • Hỗ trợ khai trương: Được tư vấn lựa chọn mặt bằng, thiết kế cửa hàng và hỗ trợ các hoạt động trong ngày khai trương
  • Quản lý và vận hành: Được cung cấp hệ thống quản lý, phần mềm bán hàng, và các quy trình đã được chuẩn hóa
  • Nguồn cung ứng: Được cung cấp danh sách các nhà cung cấp uy tín với mức giá ưu đãi do sức mua của cả hệ thống
• Tỷ lệ thành công cao hơn: Do được kế thừa những yếu tố đã được chứng minh là hiệu quả, tỷ lệ thành công của các doanh nghiệp nhận quyền thường cao hơn so với việc tự khởi nghiệp độc lập
• Dễ dàng tiếp cận nguồn vốn vay: Các ngân hàng và tổ chức tài chính thường có xu hướng tin tưởng và dễ dàng cho vay hơn đối với các mô hình kinh doanh nhượng quyền đã có tên tuổi

Nhượng quyền giúp tăng tỉ lệ thành công với người mới kinh doanh.

3. Chi phí nhận nhượng quyền thương hiệu

Bên nhận nhượng quyền sẽ cần chi trả cho bên nhượng quyền các khoản phí sau:

• Phí nhượng quyền ban đầu (Initial Franchise Fee): Khoản phí này cho phép bạn được quyền sử dụng thương hiệu, công thức và tiếp nhận toàn bộ quy trình vận hành, đào tạo ban đầu từ bên nhượng quyền
• Phí hoạt động (Royalty Fee): Khoản phí định kỳ bạn phải trả cho bên nhượng quyền để duy trì quyền sử dụng thương hiệu và nhận được sự hỗ trợ liên tục, thường được tính theo phần trăm trên tổng doanh thu
• Phí Marketing và Quảng cáo (Marketing/Advertising Fee): Khoản phí thu định kỳ, bên nhượng quyền sẽ dùng quỹ này để thực hiện các chiến dịch quảng cáo và tiếp thị chung cho toàn bộ hệ thống, giúp tăng độ nhận diện thương hiệu và thu hút khách hàng cho tất cả các chi nhánh

Lưu ý: Quy định về phí nhượng quyền có thể thay đổi tuỳ theo chính sách của các đơn vị nhượng quyền.

4. Quy trình nhượng quyền thương hiệu

4.1. Điều kiện

Để một doanh nghiệp/cá nhân có thể nhượng quyền thương hiệu hợp pháp tại Việt Nam, cần đảm bảo các điều kiện cơ bản sau:

• Đăng ký kinh doanh hợp pháp: Doanh nghiệp phải có giấy phép đăng ký kinh doanh đúng ngành nghề. Trường hợp là hộ kinh doanh hay doanh nghiệp tư nhân có thể gặp hạn chế khi mở rộng và nhượng quyền
• Đăng ký và sở hữu thương hiệu: Nhãn hiệu/thương hiệu phải được nộp đơn đăng ký và được cấp văn bằng bảo hộ bởi Cục Sở hữu trí tuệ. Chỉ khi có văn bằng bảo hộ, bên nhượng quyền mới có quyền chuyển giao hoặc cho phép sử dụng
• Đảm bảo điều kiện vệ sinh an toàn thực phẩm (đối với lĩnh vực F&B): Doanh nghiệp phải có chứng nhận VSATTP, đảm bảo quy trình sản xuất – kinh doanh đạt chuẩn

4.2. Hồ sơ

Căn cứ vào Điều 19 Nghị định 35/2006/NĐ-CP được hướng dẫn bởi khoản 2, khoản 3, khoản 4 Mục 2 Thông tư 09/2006/TT-BTM, hồ sơ hoạt động nhượng quyền thương mại tại Bộ Thương mại bao gồm:

• Đơn đăng ký hoạt động nhượng quyền thương mại
• Bản giới thiệu về nhượng quyền thương mại
• Bản sao Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh hoặc giấy tờ tương đương. Đối với thương nhân nước ngoài, cần giấy tờ xác nhận hợp pháp từ cơ quan có thẩm quyền nơi thành lập
• Văn bằng bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp (nếu có chuyển giao quyền sử dụng nhãn hiệu, sáng chế, kiểu dáng…)
• Giấy tờ chứng minh quyền nhượng quyền lại (trong trường hợp nhượng quyền thứ cấp)

Lưu ý: Các giấy tờ bằng tiếng nước ngoài phải dịch sang tiếng Việt và công chứng/hợp pháp hóa lãnh sự theo quy định pháp luật Việt Nam.

4.3. Thủ tục

Theo Điều 20 Nghị định 35/2006/NĐ-CP:

Bước 1: Chuẩn bị hồ sơ

• Thương nhân chuẩn bị đầy đủ các giấy tờ theo danh mục tại mục 4.2

Bước 2: Nộp hồ sơ

• Gửi hồ sơ đến cơ quan có thẩm quyền (Bộ Công Thương hoặc Sở Công Thương tùy trường hợp)
• Trong vòng 05 ngày làm việc kể từ khi nhận đủ hồ sơ hợp lệ, cơ quan nhà nước sẽ ghi vào Sổ đăng ký và thông báo bằng văn bản cho thương nhân
• Nếu hồ sơ chưa đầy đủ/hợp lệ, trong vòng 02 ngày làm việc, cơ quan có thẩm quyền phải thông báo để thương nhân bổ sung

Bước 3: Kết quả xử lý

• Sau khi hết thời hạn theo quy định, nếu cơ quan có thẩm quyền từ chối đăng ký, phải thông báo bằng văn bản và nêu rõ lý do
• Trường hợp có chuyển giao quyền sử dụng đối tượng sở hữu công nghiệp, thương nhân cần thực hiện thêm thủ tục đăng ký hợp đồng theo pháp luật về sở hữu công nghiệp

Quy trình nhượng quyền cần thực hiện đúng luật.

5. Lời khuyên cho các bên tham gia nhượng quyền để tối ưu hiệu quả kinh doanh

Để mô hình nhượng quyền vận hành trơn tru và thành công, cả hai bên cần có những chiến lược thông minh và hợp tác chặt chẽ.

5.1. Đối với bên nhượng quyền

• Chuẩn hóa hệ thống trước khi nhân bản: Đừng vội vàng nhượng quyền khi mô hình của bạn chưa thực sự vững chắc. Hãy đảm bảo quy trình vận hành, công thức sản phẩm, hệ thống quản lý và bộ nhận diện thương hiệu đã được chuẩn hóa chi tiết, dễ dàng sao chép và đã chứng minh được hiệu quả
• "Chọn mặt gửi vàng" khi tuyển dụng đối tác: Đối tác nhận quyền chính là người đại diện cho thương hiệu của bạn. Hãy lựa chọn cẩn thận những người không chỉ có đủ tài chính mà còn phải có chung tầm nhìn, đam mê và cam kết tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn hệ thống
• Hỗ trợ là chìa khóa thành công: Đừng chỉ "bán" thương hiệu rồi thôi. Hãy xây dựng một đội ngũ hỗ trợ mạnh mẽ, luôn sẵn sàng đào tạo, tư vấn chiến lược, giải quyết vấn đề và lắng nghe đối tác. Sự thành công của họ chính là sự thành công của bạn
• Luôn luôn đổi mới và sáng tạo: Thị trường không ngừng vận động. Bạn phải là người dẫn dắt, chịu trách nhiệm nghiên cứu phát triển sản phẩm mới, cải tiến quy trình và triển khai các chiến dịch marketing đột phá để giữ cho thương hiệu luôn mới mẻ và có sức cạnh tranh
• Xây dựng cộng đồng vững mạnh: Hãy tạo ra một môi trường hợp tác cởi mở, nơi các đối tác nhận quyền có thể giao lưu, chia sẻ kinh nghiệm và hỗ trợ lẫn nhau. Điều này tạo ra sức mạnh tập thể to lớn

5.2. Đối với bên nhận nhượng quyền

• Thẩm định thương hiệu:
  • Nghiên cứu sâu về thương hiệu: Tìm hiểu lịch sử, giá trị cốt lõi, và đọc các bài đánh giá về thương hiệu
  • Phân tích tài chính: Yêu cầu xem báo cáo tài chính mẫu, tìm hiểu kỹ về tất cả các loại chi phí, doanh thu tiềm năng và thời gian hoàn vốn dự kiến
  • Nói chuyện với những người đi trước: Tìm cách liên hệ và trò chuyện với các đối tác nhận quyền khác trong hệ thống. Đây là nguồn thông tin khách quan và quý giá nhất
  • Đọc kỹ hợp đồng: Nếu cần, hãy thuê luật sư để tư vấn về các điều khoản ràng buộc, quyền lợi và nghĩa vụ của bạn
• Chuẩn bị tài chính vững vàng: Luôn chuẩn bị một khoản vốn dự phòng ngoài tổng chi phí đầu tư ban đầu. Khoản vốn này sẽ giúp bạn trụ vững trong những tháng đầu kinh doanh khó khăn và đối phó với các chi phí phát sinh bất ngờ
• Tuân thủ là sức mạnh: Sức mạnh của hệ thống nhượng quyền nằm ở sự đồng nhất. Hãy tuân thủ nghiêm ngặt các quy trình, công thức và tiêu chuẩn mà bên nhượng quyền đặt ra. Đừng tự ý sáng tạo hay thay đổi vì điều đó có thể làm hỏng hình ảnh chung của thương hiệu
• Tập trung vào vận hành xuất sắc: Dù có sự hỗ trợ từ công ty mẹ, bạn mới là người trực tiếp điều hành cửa hàng. Hãy tập trung vào việc quản lý nhân sự, kiểm soát chất lượng dịch vụ, chăm sóc khách hàng và tối ưu hóa chi phí tại điểm bán
• Tận dụng tối đa sự hỗ trợ: Đừng ngần ngại yêu cầu sự giúp đỡ từ bên nhượng quyền khi gặp khó khăn. Hãy tích cực tham gia các buổi đào tạo, hội thảo và áp dụng các chiến lược marketing mà hệ thống triển khai

Nên hợp tác chặt chẽ để vận hành trơn tru và thành công.

Việc hiểu rõ nhượng quyền là gì, lợi ích và quy trình pháp lý không chỉ giúp doanh nghiệp mở rộng thị trường bền vững mà còn mang lại cơ hội thành công cao hơn cho bên nhận quyền. Để đảm bảo hiệu quả, cả hai phía cần chuẩn bị kỹ lưỡng về tài chính, chiến lược và tuân thủ quy định pháp luật. Đây chính là nền tảng quan trọng để mô hình nhượng quyền phát triển dài hạn và bền vững.

Lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính tham khảo và có thể thay đổi theo từng thời điểm.