Chuyên gia gợi ý 6 bước lập kế hoạch tài chính cá nhân

Lập kế hoạch tài chính cá nhân là một quy trình thiết yếu giúp bạn kiểm soát dòng tiền, bảo vệ bản thân trước những rủi ro và chủ động hiện thực hóa các mục tiêu quan trọng trong cuộc sống. Một kế hoạch hiệu quả không cần quá phức tạp, mà cần sự rõ ràng, thực tế và nhất quán.

Dưới đây là quy trình 6 bước đã được chuẩn hóa để bạn xây dựng lộ trình tài chính vững chắc cho tương lai.

1. Quy trình 6 bước lập kế hoạch tài chính cá nhân

1.1. Bước 1: Đánh giá toàn diện tình hình tài chính

Mục tiêu: Xác định chính xác "điểm xuất phát" của bạn bằng cách tổng hợp các dữ liệu tài chính quan trọng.

Các bước thực hiện:

• Phân tích dòng tiền: Liệt kê tất cả các nguồn thu nhập hàng tháng. Đồng thời, theo dõi và ghi lại các khoản chi tiêu trong tối thiểu một tháng để nhận diện các thói quen chi tiêu và xác định các khoản có thể tối ưu
• Lập bảng cân đối tài sản: Liệt kê các tài sản bạn sở hữu (tiền mặt, số dư tài khoản, các khoản đầu tư, bất động sản...) và các khoản nợ bạn phải trả (dư nợ thẻ tín dụng, các khoản vay trả góp...)
• Xác định Giá trị tài sản ròng (Net Worth): Đây là chỉ số quan trọng nhất, được tính bằng cách lấy Tổng Tài sản trừ đi Tổng Nợ. Con số này cho bạn biết giá trị tài chính thực sự của mình tại thời điểm hiện tại

Hiểu rõ điểm xuất phát của bạn là bước đầu tiên trong quy trình lập kế hoạch tài chính.

1.2. Bước 2: Thiết lập mục tiêu tài chính khả thi

Mục tiêu: Chuyển hóa những mong muốn thành các mục tiêu cụ thể, đo lường được để làm kim chỉ nam cho kế hoạch.

Các bước thực hiện:

• Phân loại mục tiêu theo thời gian:
  • Ngắn hạn (dưới 1 năm): Xây dựng quỹ dự phòng, mua một món đồ giá trị…
  • Trung hạn (1 - 5 năm): Tích lũy tiền mua xe, trả hết nợ tiêu dùng…
  • Dài hạn (trên 5 năm): Mua nhà, chuẩn bị quỹ hưu trí…
• Sử dụng nguyên tắc SMART: Đảm bảo mỗi mục tiêu đều Cụ thể (Specific), Đo lường được (Measurable), Khả thi (Achievable), Thực tế (Relevant) và có Thời hạn rõ ràng (Time-bound). Ví dụ: "Tích lũy 300 triệu VND trong 3 năm tới để trả trước tiền mua ô tô."

Biến mong muốn thành mục tiêu cụ thể, đo lường được theo nguyên tắc SMART

1.3. Bước 3: Xây dựng ngân sách chi tiêu thông minh

Mục tiêu: Phân bổ thu nhập một cách có chiến lược, đảm bảo cân bằng giữa chi tiêu hiện tại và các mục tiêu tương lai.

Các bước thực hiện:

• Áp dụng phương pháp phân bổ hiệu quả: Quy tắc 50/30/20 là một phương pháp đã được chứng minh hiệu quả và dễ áp dụng cho người mới bắt đầu:
  • 50% cho Nhu cầu Thiết yếu: Tiền thuê nhà, ăn uống, đi lại, hóa đơn
  • 30% cho Mong muốn Cá nhân: Giải trí, mua sắm, du lịch, sở thích
  • 20% cho Mục tiêu Tài chính: Đây là khoản ưu tiên dành cho trả nợ, tiết kiệm và đầu tư
• Lên kế hoạch chi tiêu: Dựa trên tỷ lệ trên, hãy vạch ra hạn mức chi tiêu cụ thể cho từng hạng mục mỗi tháng

1.4. Bước 4: Xây dựng nền tảng tài chính an toàn

Mục tiêu: Tạo ra một "lưới an toàn" để bảo vệ bạn khỏi những biến cố bất ngờ, giúp kế hoạch dài hạn không bị ảnh hưởng.

Các bước thực hiện:

• Ưu tiên số 1 - Lập Quỹ dự phòng khẩn cấp: Tích lũy một khoản dự phòng tương đương 3 đến 6 tháng chi phí sinh hoạt tối thiểu. Quỹ này phải được giữ ở nơi an toàn, dễ tiếp cận (như tài khoản tiết kiệm online không kỳ hạn) và chỉ dùng cho các trường hợp thực sự khẩn cấp
• Ưu tiên số 2 - Lên kế hoạch quản lý nợ: Tập trung xử lý các khoản "nợ xấu" – là các khoản nợ tiêu dùng có lãi suất cao như thẻ tín dụng, vay tín chấp. Việc trả hết các khoản nợ này sẽ giải phóng một nguồn lực tài chính đáng kể cho bạn

Tạo ‘lưới an toàn’ cho tài chính cá nhân bằng quỹ dự phòng khẩn cấp và quản lý nợ tiêu dùng.

1.5. Bước 5: Triển khai kế hoạch tiết kiệm và đầu tư

Mục tiêu: Khiến tiền của bạn bắt đầu sinh lời, chống lại sự mất giá của lạm phát và đẩy nhanh tốc độ đạt được mục tiêu.

Các bước thực hiện:

• Tự động hóa: Đây là chiến lược hiệu quả nhất. Hãy cài đặt các lệnh chuyển tiền tự động từ tài khoản thanh toán sang tài khoản tiết kiệm hoặc đầu tư ngay sau ngày nhận lương. Việc này giúp xây dựng kỷ luật và đảm bảo bạn "tiết kiệm cho mình trước"
• Lựa chọn kênh phù hợp: Bắt đầu với các sản phẩm tài chính có rủi ro thấp và cấu trúc đơn giản như gửi tiết kiệm có kỳ hạn, chứng chỉ tiền gửi... trước khi tìm hiểu các kênh đầu tư phức tạp hơn như chứng khoán hay chứng chỉ quỹ

Bắt đầu để tiền sinh lời bằng cách tự động hóa tiết kiệm và lựa chọn kênh đầu tư phù hợp.

1.6. Bước 6: Rà soát và điều chỉnh kế hoạch định kỳ

Mục tiêu: Đảm bảo kế hoạch tài chính luôn là một công cụ "sống", phù hợp với thực tế cuộc sống và môi trường kinh tế.

Các bước thực hiện:

• Kiểm tra hàng tháng: Dành 15-30 phút cuối mỗi tháng để đối chiếu chi tiêu thực tế với ngân sách đã lập
• Đánh giá toàn diện hàng năm: Mỗi năm một lần, hãy xem xét lại toàn bộ kế hoạch, từ mục tiêu, ngân sách cho đến danh mục đầu tư, để điều chỉnh cho phù hợp với những thay đổi lớn (tăng lương, thay đổi công việc, lập gia đình...)

>>> Khám phá cách quản lý tài chính cá nhân trên Techcombank Mobile

2. 6 sai lầm thường gặp khi lập kế hoạch tài chính

Dưới đây là danh sách ngắn gọn các sai lầm phổ biến nhất khi lập kế hoạch tài chính cá nhân:

• Không có mục tiêu cụ thể: Chỉ tiết kiệm một cách mơ hồ mà không xác định rõ số tiền, mục đích và thời gian cần đạt được
• Lập kế hoạch rồi để đó: Xây dựng một ngân sách chi tiết nhưng không tuân thủ trong chi tiêu hàng ngày
• “Lạm phát lối sống”: Khi thu nhập tăng, ngay lập tức tăng chi tiêu tương ứng, khiến khoản tiền có thể tiết kiệm không bao giờ tăng lên
• Bỏ qua quỹ dự phòng khẩn cấp: Không có một khoản tiền dự phòng cho các tình huống bất ngờ (mất việc, ốm đau), khiến các kế hoạch dài hạn dễ bị phá vỡ
• Trì hoãn việc tiết kiệm và đầu tư: Bắt đầu quá muộn làm bỏ lỡ sức mạnh của lãi suất kép, khiến việc đạt được các mục tiêu lớn như hưu trí trở nên khó khăn hơn rất nhiều
• Không bao giờ xem lại và điều chỉnh kế hoạch: Coi kế hoạch tài chính là một văn bản tĩnh và không cập nhật khi cuộc sống có những thay đổi lớn (tăng lương, kết hôn, thay đổi công việc)

Tránh những sai lầm phổ biến để hiện thực hóa kế hoạch tài chính.

3. Gợi ý công cụ quản lý tài chính hiệu quả cho cá nhân

Để quản lý tài chính cá nhân, bạn có thể sử dụng các công cụ như:

• Mobile Banking: Quản lý tài chính hiệu quả bằng cách kết hợp sử dụng nhiều tính năng như chi tiêu, tiết kiệm, đầu tư… Theo dõi thu chi thuận tiện với biểu đồ trực quan, bảo mật cao, giao diện thân thiện, dễ sử dụng
• Ví điện tử/ứng dụng quản lý chi tiêu: Thuận tiện chia tiền vào các hũ tiết kiệm, chi tiết; dễ dàng kiểm soát và theo dõi dòng tiền
• Bảng tính cá nhân (Excel/Google Sheets): Linh hoạt tối đa, cho phép bạn tự thiết kế file quản lý theo nhu cầu riêng, từ đơn giản đến phức tạp
• Sổ tay và các phương pháp thủ công: Giúp tăng ý thức về từng đồng chi tiêu, phương pháp Kakeibo (sổ chi tiêu của Nhật) là ví dụ điển hình

Sử dụng Mobile Banking, ví điện tử, bảng tính hoặc sổ tay chi tiêu để theo dõi dòng tiền, kiểm soát chi tiêu và xây dựng thói quen tài chính lành mạnh.

Xây dựng một kế hoạch tài chính rõ ràng chính là bước đầu tiên và quan trọng nhất trên hành trình đạt được sự tự chủ và an toàn tài chính. Bằng việc áp dụng quy trình trên một cách kỷ luật và linh hoạt, bạn sẽ dần chuyển từ thế bị động sang chủ động kiểm soát dòng tiền và hiện thực hóa các mục tiêu.

Lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính tham khảo và có thể thay đổi theo từng thời điểm.